Δυο σχόλια

Δυο σχόλια για το πολύ ενδιαφέρον βίντεο-ομιλία του Παντελή Γιαννουλάκη (δες εδώ, http://video.google.com/videoplay?docid=-7382245658210824540#).

Αναφέρεται, λοιπόν, στην ομιλία ότι στο μεταίχμιο της ανακάλυψης της γραφής από τους διάφορους λαούς αμφισβητήθηκε η αξία της από τους φορείς της προφορικής παράδοσης. Πίστευαν, μεταξύ άλλων, πως η γραφή θα εξασθένιζε την μνήμη και θα μας έκανε τεμπέληδες. Κέλτες βάρδοι, Αιγύπτιοι (αναφέρεται μια μυθική συνομιλία του Θωθ), νομίζω πως κι ο Σωκράτης είχε παρόμοια άποψη. Το αντεπιχείρημα του ομιλητή, μέσα από μια διασκεδαστική ιστορία, ήταν πως ακόμα και ένα τέτοιο επιχείρημα, κατά της γραφής, έχει φτάσει σε μας μέσα από τα βιβλία και την γραφή που απορρίπτει. Μου αρέσει σαν ιδέα, την βρήκα απλή κι όμορφη, αλλά νομίζω πως πρόκειται περί σοφιστείας. Απαντά στον συνομιλητή που υποστηρίζει αυτή την θέση, αλλά όχι στην ουσία του ζητήματος.

Υπάρχει ζήτημα? Σίγουρα υπήρχε τότε. Τώρα δεν νομίζω. Είμαστε οι επιλογές μας. Κι αν υποθέσουμε πως επιλέξαμε λάθος, ε, δεν τα πήγαμε και τόσο άσχημα (σοφιστεία #1). Άλλωστε η επιλογή της γραφής δεν απαγόρευε την συνέχιση της προφορικής παράδοσης. Κι όσον αφορά την μνήμη, η τέχνη της μνημονικής, για παράδειγμα, σταμάτησε πρόσφατα σε σχέση με την ανακάλυψη της γραφής (όχι της τυπογραφίας). Επίσης έχει ενδιαφέρον ότι πρόκειται για μια ομιλία (προφορική παράδοση)για τα βιβλία. Συνειρμικά η αντιστροφή της θα μπορούσε να είναι το Fahreneit 451 του Bradbury.

Το δεύτερο σχόλιο. Στην ίδια ομιλία γίνεται εκτενής αναφορά σε έργα και βιβλία τα όποια έχουν χαθεί, με πλήθος τίτλων, και την ατυχία για εμάς που δεν μπορούμε να τα διαβάσουμε. Λέω εγώ τώρα. Θα ήθελα πολύ να διάβαζα το βιβλίο του Αριστοτέλη για την κωμωδία, αλλά το ότι χάθηκε δεν σημαίνει πως δεν γράφτηκαν κωμωδίες μετέπειτα (σοφιστεία #2). Τα βιβλία γράφονται, διαβάζονται, επηρεάζουν, ώστε κάποια στιγμή να γραφτεί ένα βιβλίο εκ νέου. Είναι μια τεράστια διαδικασία, ένα ολόκληρο δίκτυο, στην οποία η απώλεια ενός βιβλίου είναι πολύ μικρή. Ατυχής, αλλά υγιές ως προς το σύστημα, όχι ως προς τον τρόπο που χάθηκε (π.χ. βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας). Όλα τα στοιχεία ενός βιβλίου είτε είναι πληροφορίες, γνώσεις είτε είναι αισθητικά, έχουν διοχετευτεί σ' αυτό το δίκτυο. Έχουμε πλήρη άγνοια για το τι πραγματικά θα έπρεπε να μας στεναχωρούσε, η απώλεια ενός βιβλίου ή ενός άλλου που δεν διαβάστηκε ποτέ, κι αν ναι ποιο είναι αυτό? Πλήρης άγνοια.

Κάποια στιγμή μέσα στον χρόνο όλα θα ξαναγραφτούν. Τίποτα δεν χάνεται.